Cuộc họp cấp cao quốc tế lần thứ 16 về Syria theo định dạng Astana đã được tổ chức vào tuần trước tại thủ đô Nur-Sultan của Kazakhstan. Hội nghị có sự tham dự của phái đoàn các nước bảo lãnh là Iran, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, cùng với đại diện của chính phủ Syria và phe đối lập vũ trang Syria.
Sau cuộc hội đàm, Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ đã ra tuyên bố nhấn mạnh về “cam kết của các bên đối với quá trình tìm kiếm giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Syria”.
Định dạng Astana của các bên tham chiến ở Syria
Nhận xét về kết quả hội nghị Nur-Sultan và triển vọng giải quyết chính trị cho cuộc xung đột Syria, nhà khoa học chính trị Thổ Nhĩ Kỳ, nhà sử học, tiến sĩ Khoa học Lịch sử Mehmet Perinçek nói rằng, để hiểu thế nào là dàn xếp chính trị, chúng ta cần phải đánh giá tổng thể về quá trình đàm phán ở Astana.
Ông nhận xét, nguyên tắc cơ bản của các hội nghị Astana là đảm bảo sự toàn vẹn lãnh thổ Syria. Hiện nay, có hai yếu tố chính cản trở điều này.
Một trong số đó là các hoạt động của các đơn vị tự vệ PKK (Đảng Công nhân người Kurd Thổ Nhĩ Kỳ) ở phía đông sông Euphrates của Syria với sự hỗ trợ của Mỹ. [giới chức Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố lực lượng vũ trang người Kurd Syria là Các Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurrd - YPG, nòng cốt của Lực lượng Dân chủ Syria – SDF, là một chi nhánh của PKK]. Yếu tố thứ hai là các nhóm khủng bố hiện đang chiếm giữ tỉnh Idlib ở Tây Bắc Syria.
Theo ông, nếu không loại bỏ được hai yếu tố này, việc duy trì sự toàn vẹn lãnh thổ Syria và cùng với đó là một thỏa thuận chính trị là điều bất khả thi. Nếu vô hiệu hóa được các phần tử khủng bố, có thể đưa phe đối lập không cực đoan [đối lập ôn hòa, theo khái niệm của Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ] vào đời sống chính trị đất nước.
Theo nhà phân tích Thổ Nhĩ Kỳ, tiến trình Astana sẽ giúp tách các nhóm khủng bố cực đoan khỏi những người theo chủ nghĩa “đối lập ôn hòa”.
Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng đối lập vũ trang Syria được họ hậu thuẫn hiện đang chiếm giữ một vùng rộng lớn ở Bắc Syria
Định dạng Geneva của phương Tây là vô nghĩa
Trong khi đó, một quá trình đàm phán khác vẫn tiếp tục diễn ra tại Geneva, nơi mà Hoa Kỳ và các nước phương Tây tham gia. Dự báo về quá trình nào trong hai tiến trình có nhiều khả năng dẫn đến việc giải quyết cuộc khủng hoảng Syria, chuyên gia nhấn mạnh, khó có thể tìm kiếm các điểm tiếp xúc hoặc đồng thuận chung giữa Astana và Geneva.
Theo ông, chỉ những ai đóng một vai trò quan trọng trên thực địa mới có thể có hiệu quả trong tiến trình chính trị và ra quyết định. Cho đến nay, không có giải pháp hiệu quả và khả thi nào khác cho vấn đề Syria, ngoại trừ các quyết định do những người tham gia tiến trình Astana đưa ra.
Do đó, sự liên kết hơn nữa của các lực lượng ở Syria sẽ được hình thành phù hợp với đường lối sẽ được phát triển theo định dạng Astana.
Ông cho rằng, Hoa Kỳ đang tìm cách ngăn chặn việc đạt được các thỏa thuận ở Astana, bằng cách duy trì sự hiện diện quân sự của họ ở Syria và gây áp lực thông qua tiến trình Geneva. Tuy nhiên, 4 đại diện Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Iran và Damascus sẽ là thế lực có lời quyết định cuối cùng.
Sự hiện diện của quân đội nước ngoài ở Syria
Phát biểu về sự hiện diện của các lực lượng nước ngoài ở Syria, đặc biệt là quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, ông Perincek lưu ý, tất cả những bên tham gia theo định dạng Astana đều chỉ ra tầm quan trọng của việc đạt được sự toàn vẹn lãnh thổ Syria. Sau khi mục tiêu này đạt được, hiển nhiên là tất cả lực lượng quân sự các quốc gia khác sẽ phải rời khỏi lãnh thổ Syria.
Sự hiện diện của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria được giải thích bằng nhiệm vụ duy nhất là “đảm bảo tính toàn vẹn của đất nước [Thổ Nhĩ Kỳ], Ankara không có mục tiêu và ý định nào khác ở Syria.
Do đó, sau khi nhận được những đảm bảo duy trì sự toàn vẹn lãnh thổ đất nước, cụ thể là loại bỏ mối đe dọa từ các đơn vị tự vệ PKK của người Kurd, chấm dứt sự hiện diện quân đội Mỹ, tiêu diệt hoàn toàn các nhóm khủng bố ở Idlib, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sẽ rời khỏi các vùng lãnh thổ này. Đây là một kịch bản hoàn toàn tự nhiên cho sự phát triển của các sự kiện.
Chuyên gia Perincek cũng chia sẻ ý kiến của mình về những bước cần thực hiện để ổn định tình hình ở Idlib. Cách hiệu quả nhất để đảm bảo ổn định ở Idlib và vô hiệu hóa mối đe dọa từ các đơn vị tự vệ PKK của người Kurd là thiết lập đối thoại và tương tác giữa Ankara với Damascus.
Các lợi ích của chính quyền Syria và Thổ Nhĩ Kỳ có lẽ trùng khớp ở mức độ lớn nhất giữa tất cả các bên tham gia vào quá trình Astana. Vì các hoạt động khủng bố của các đơn vị tự vệ PKK – SDF/YPG, cũng như các nhóm khủng bố ở Idlib, đều đe dọa an ninh của cả hai quốc gia. Do đó, cần phải có sự kết nối và phối hợp giữa Ankara và Damascus.
Huy Bình
