Ảnh minh họa
Bình đẳng là một xu hướng hiện đại
Quá trình nghiên cứu của bà cho thấy, người dân Việt Nam vẫn coi gia đình là giá trị quan trọng hàng đầu trong cuộc sống. Sau đó là sức khỏe, việc làm, thu nhập, bạn bè, học vấn, thời gian giải trí, địa vị, tín ngưỡng tôn giáo và chính trị... Cùng với đó, một số giá trị về gia đình mang tính truyền thống vẫn được gìn giữ và duy trì đến nay.
Theo PGS.TS Minh Thi, cho đến hiện tại, giá trị chung thủy là giá trị rất được coi trọng trong quan hệ hôn nhân và gia đình, được người dân đánh giá cao nhất. Sau đó là các giá trị về tình yêu thương, bình đẳng, có con, chia sẻ việc nhà, hòa hợp, có thu nhập.
Đặc biệt, nghiên cứu của PGS.TS Trần Thị Minh Thi cho thấy, bình đẳng là một giá trị của xã hội hiện đại. Đa số người dân đánh giá khá cao tầm quan trọng của bình đẳng, cho thấy gia đình Việt Nam đang thích ứng với sự thay đổi của xã hội hiện đại, ủng hộ bình đẳng giới trong quan hệ vợ chồng. Cùng với đó là những thay đổi trong quan niệm về việc sống chung hoặc riêng trong gia đình. Sự xuất hiện các nhân tố mới như: Di cư lao động, tôn trọng tự do cá nhân, sự độc lập về kinh tế giữa bố mẹ và con cái trong đời sống gia đình hiện đại cũng góp phần làm chuyển dịch từ gia đình lớn, nhiều thế hệ (ông bà - cha mẹ - con cháu) sang gia đình nhỏ (1 hoặc 2 thế hệ).
PGS.TS Trần Thị Minh Thi phát biểu tại Hội thảo
Một thay đổi của gia đình hiện đại mang tính tích cực, theo bà Minh Thi, là trách nhiệm, sự chia sẻ trong đời sống gia đình, chia sẻ những mối quan tâm, lắng nghe tâm tư, suy nghĩ của các thành viên trong gia đình. Các gia đình có mức độ hiện đại hóa càng cao, mang nhiều đặc điểm hiện đại, như sống ở đô thị, có việc làm, có học vấn cao, mức sống cao, các khu vực kinh tế phát triển hơn thì các giá trị chia sẻ và trân trọng càng được các cặp vợ chồng thể hiện rõ.
Tuy nhiên, gia đình hiện đại còn tồn tại một số hạn chế. Theo PGS.TS Minh Thi, dù đề cao bình đẳng giới song thực tế, người phụ nữ vẫn chưa bình đẳng thực sự với nam giới. Điều này thể hiện trong tỷ lệ phụ nữ được người chồng chia sẻ, lắng nghe tâm tư và suy nghĩ. Bên cạnh đó, gia đình hiện đại đang có xu hướng suy giảm tính tập thể, tính cộng đồng - khác biệt lớn so với gia đình truyền thống. "Ở một chừng mực nhất định, những giá trị truyền thống về tình làng nghĩa xóm vẫn được duy trì. Điều này cho thấy tính liên tục của các giá trị văn hóa. Nhưng cũng đã có những biểu hiện mới ở thế hệ trẻ về thái độ đối với quan hệ tình cảm và quan hệ vật chất giữa các thành viên trong gia đình và cộng đồng. Nhiều thanh niên gắn khía cạnh kinh tế với khía cạnh tình cảm, hạnh phúc gia đình. Họ cho rằng không thể có hạnh phúc nếu khó khăn về kinh tế", bà nhìn nhận.
Hiện tượng hôn nhân gia đình mới
Cũng theo PGS.TS Trần Thị Minh Thi, trong xã hội hiện đại, nhiều kiểu loại gia đình mới như hôn nhân đồng giới, chung sống không kết hôn, làm mẹ đơn thân... có xu hướng gia tăng. Nghiên cứu của bà cho thấy, 38,5% người trả lời chấp nhận sống độc thân. Mức độ này được chấp nhận cao hơn ở nữ giới và nhóm xã hội mang nhiều đặc điểm hiện đại. 28,4% có nhu cầu, mong muốn sống thử trước khi kết hôn; 58,3% không ủng hộ sống thử. Như vậy, nhóm người theo khuôn mẫu truyền thống trong kết hôn vẫn chiếm tỷ lệ cao nhưng không mang tính gần như tuyệt đối như trong xã hội truyền thống.
Ảnh minh họa
Trong xã hội Việt Nam truyền thống, người phụ nữ không lấy chồng mà có con thường phải chịu sự lên án gay gắt của xã hội, cộng đồng và gia đình. Hiện nay, hôn nhân vẫn là quyết định hệ trọng trong cuộc đời của người phụ nữ. "Tuy vậy, cùng với sự tiếp nhận văn hóa phương Tây và quyền cá nhân ngày càng được pháp luật bảo vệ, người phụ nữ ngày càng có quyền quyết định việc kết hôn và có con. Quyền làm mẹ không chỉ thể hiện sự biến đổi trong nhận thức mà còn là biểu hiện của sự nhân văn trong bảo vệ quyền của phụ nữ", PGS.TS Trần Thị Minh Thi khẳng định.
Khuyến nghị chính sách trong bối cảnh mới
Trước những biến đổi mô hình gia đình từ truyền thống sang hiện đại, theo PGS.TS Trần Thị Minh Thi, cần đẩy mạnh thực hiện một số giải pháp để giúp gia đình hạnh phúc hơn, phát triển đúng định hướng là hạt nhân của phát triển kinh tế-xã hội.
Trước hết, cần đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về bình đẳng giới. Cần tiếp tục phổ biến, hỗ trợ phụ nữ tự thoát khỏi các định kiến xã hội từ cộng đồng và từ chính bản thân về những khắt khe trong hành vi hôn nhân và gia đình; hướng phụ nữ tới những giá trị được tôn trọng, được bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục, được tự thể hiện bản thân, được hạnh phúc, đồng thời đóng góp nhiều hơn cho xã hội trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa...
Hai là, xây dựng chính sách và dịch vụ xã hội bảo đảm sự tiếp cận công bằng, bình đẳng giữa các hình thức gia đình hiện nay, nhất là xu hướng gia đình mới. "Trong giai đoạn tới, Việt Nam nên chuyển mục tiêu từ "xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội" sang "xây dựng gia đình tiến bộ, hạnh phúc, phồn thịnh, là thiết chế quan trọng của các quá trình kinh tế - xã hội và nguồn nhân lực ổn định, chất lượng" để tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của gia đình trong sự phát triển của xã hội, đặt gia đình trong mối quan hệ "động" hơn với các quá trình kinh tế - xã hội chung", PGS.TS Trần Thị Minh Thi khuyến nghị.
