Doanh nhân Nguyễn Xuân Phú trong chương trình "Thương vụ bạc tỷ".
Chương trình “Thương vụ bạc tỷ” bất ngờ gây xôn xao dư luận, không phải vì một dự án khởi nghiệp thú vị hay một quyết định đầu tư mạo hiểm, mà vì những lời bông đùa kém văn hóa của nhân vật ngồi ghế nóng.
Những câu “thả thính” của doanh nhân Nguyễn Xuân Phú với ứng viên Nguyễn Thị Thu Hằng khiến công chúng ngỡ ngàng và bất bình. Bởi lẽ, game show cũng là một không gian công cộng, phải có giới hạn thẩm mỹ nhất định, “Thương vụ bạc tỷ” không thể là trò đùa bạc bẽo.
Chương trình “Thương vụ bạc tỷ” được Công ty TV HUB mua bản quyền và làm phiên bản tiếng Việt từ Shark Tank. Từ năm 2017 đến nay, chương trình “Thương vụ bạc tỷ” được phát sóng trên VTV3 của Đài Truyền hình VN, như một trong những game show ăn khách nhất.
Thế nhưng, không ít nhân vật từng giữ vai trò “cá mập” trên chương trình “Thương vụ bạc tỷ” cũng đem lại nhiều thị phi trong xã hội. Chương trình “Thương vụ bạc tỷ” nói cho cùng là một sân chơi để kết nối nhà đầu tư và người khởi nghiệp, người có vốn và người cần vốn. Chương trình “Thương vụ bạc tỷ” không nhằm giải trí và không nên chạy theo thị hiếu giải trí rẻ tiền.
Vậy mà, chương trình “Thương vụ bạc tỷ” phát sóng mới đây lại phơi bày một sự lố bịch đến mức khó tin. Người tham gia gọi vốn là chị Nguyễn Thị Thu Hằng - đồng sáng lập Wiibike, một công ty khởi nghiệp khoa học công nghệ trong lĩnh vực giao thông xanh và sản phẩm gọi vốn là các dòng xe đạp trợ lực điện, sử dụng năng lượng xanh từ pin lithium.
Mở đầu chương trình, chị Nguyễn Thị Thu Hằng chạy xe đạp ra sân khấu và có màn trình bày dự án kinh doanh khá ấn tượng. Để nhấn mạnh giá trị sản phẩm của mình, chị Nguyễn Thị Thu Hằng đã đố các “cá mập” về điểm đặc biệt trong chiếc xe cô vừa sử dụng. Ngay lập tức, doanh nhân Nguyễn Xuân Phú (Chủ tịch Hội đồng quản trị Sinhouse) trả lời tỉnh queo: “Anh chỉ mải nhìn em nên chẳng thấy gì đặc biệt ở chiếc xe cả”.
Nếu chỉ dừng lại ở đó thì công chúng có thể chấp nhận một sự đùa cợt kém duyên của doanh nhân Nguyễn Xuân Phú.
Oái oăm thay, có lẽ cao hứng phô diễn tài “thả thính”, nên doanh nhân Nguyễn Xuân Phú cắt ngang phần giới thiệu chiến lược phát triển mà chị Nguyễn Thị Thu Hằng dành cho xe đạp điện, bằng một câu kệch cỡm: “Em không cần giải thích gì thêm về business (mô hình kinh doanh). Với anh, anh chỉ cần liếc mắt là biết business nào rồi. Nên anh đã nói ngay từ đầu, anh không quan tâm đến business, không quan tâm đến sản phẩm mà đang quan tâm đến mỗi em thôi. Anh chốt 1,5 tỉ cho 10% cổ phần”.
Bất ngờ hơn, như để cổ vũ cho màn “thả thính” của doanh nhân Nguyễn Xuân Phú, người cùng ngồi ghế “shark” là doanh nhân Phạm Thanh Hưng nhấn nhá thêm: “Đã nói ngay từ đầu, thật ra deal cứ sạch, xanh, xinh là xong”.
Chuyện gì đã xảy ra trên chương trình “Thương vụ bạc tỷ” vậy, thưa những nhà sản xuất chương trình VTV3? Kịch bản vốn như thế, hay chỉ là cơn quá khích của doanh nhân Nguyễn Xuân Phú và doanh nhân Phạm Thành Hưng?
Khái niệm “shark” ở đây là nhà đầu tư tiềm năng, hay những gã trọc phú thích dở trò tán gái? Chương trình “Thương vụ bạc tỷ” đang rao giảng phương pháp khởi nghiệp “sạch, xanh, xinh” hay khuyến khích những giao dịch “quan tâm đến mỗi em thôi”?
Đành rằng, game show trên truyền hình có chức năng giải trí, nhưng không có nghĩa là game show sử dụng mọi chuyên thức rẻ rúng nhất để thu hút khán giả. Nhất là một chương trình như “Thương vụ bạc tỷ” càng không được phép ném bùn lên bộ mặt doanh nhân Việt Nam.
Thật dễ hiểu, khi nhiều người xem xong chương trình “Thương vụ bạc tỷ” đã bức xúc rằng: “Game show không phải phòng ngủ của các shark. Dù có là tư gia của các shark thì hai ba người đàn ông có vẻ ngoài lịch lãm cũng không được phép bình phẩm suồng sã về phụ nữ đứng trước mặt mình một cách công khai như vậy.
Chị Hằng là người phụ nữ có chồng và hai con. Điều đó càng chứng minh rằng chị mang đến một chương trình một khát vọng nghiêm túc. Chính lối hành xử “văn hóa lùn” của các shark đã đưa gương mặt và tên một người phụ nữ vào giữa thị phi của dư luận”.
Là một người trong cuộc, chị Nguyễn Thị Thu Hằng chắc chắn cũng nếm trải không ít bẽ bàng qua chương trình “Thương vụ bạc tỷ”. Tuy nhiên, bằng sự bình tĩnh của một người khởi nghiệp, chị Nguyễn Thị Thu Hằng giải thích rằng: Trên sóng truyền hình, phần gọi vốn Wiibike chỉ xuất hiện khoảng 15 phút, còn thực tế ghi hình diễn ra hơn 1 tiếng.
Trong quá trình đó, các shark đã đặt nhiều câu hỏi để tìm hiểu kỹ càng về Wiibike, từ quá trình thành lập đến đặc điểm sản phẩm, tình hình tài chính và mục tiêu phát triển của doanh nghiệp.
Câu nói gây tranh cãi của shark Nguyễn Xuân Phú nằm ở phần chốt deal, sau khi các shark đã không còn câu hỏi nào đặt ra cho Wiibike. Xét trong hoàn cảnh lúc đó, chị hiểu ý shark Nguyễn Xuân Phú có nghĩa “anh hỏi xong rồi nên không còn quan tâm đến business của em nữa. Anh chỉ quan tâm đến người sáng lập thôi”.
Theo chị Nguyễn Thị Thu Hằng, thì shark Nguyễn Xuân Phú không nói đến vẻ bề ngoài như một số ai đó đã hiểu không hết ý, vì có lẽ mọi người không được chứng kiến từ đầu đến cuối màn gọi vốn nên có cách nhìn nhận khác.
Cho nên chị Nguyễn Thị Thu Hằng và Wiibike quyết định chọn shark Nguyễn Xuân Phú khi đến chương trình vì cả nhóm đã thống nhất là nếu được chọn thì sẽ chọn Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Sunhouse vì có cùng quan điểm, triết lý kinh doanh, đặc biệt là hệ thống sản xuất, phân phối phù hợp với Wiibike.
Cái bắt tay giữa nhà đầu tư và người khởi nghiệp.
Dù giải thích xuôi ngược theo kiểu trong chăn mới biết chăn có rận hay không, thì ngôn từ thớ lợ của doanh nhân Nguyễn Xuân Phú cũng rất khó chấp nhận với những người xem chương trình “Thương vụ bạc tỷ”.
Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển xã hội - Khuất Thu Hồng nêu quan điểm: “Tôi không lạ gì những kiểu phát ngôn thô lỗ, chớt nhả, thậm chí quấy rối trắng trợn của một số đàn ông, kể cả người có vị trí xã hội. Cái làm tôi choáng là những chương trình như thế được phát trên sóng quốc gia.
Đồng ý là giải trí, thậm chí thương mại hóa là xu thế chung khó cưỡng lại, nhưng cũng không thể quên vai trò của cơ quan truyền thông đại chúng quốc gia như luật pháp Việt Nam đã quy định. Truyền thông đại chúng ảnh hưởng lớn đến nhận thức của công chúng, nhất là lớp trẻ.
Việc dung túng cho những phát ngôn thô bỉ, những cử chỉ suồng sã và hành vi quấy rối tình dục, phân biệt đối xử giới tính... thật khó có thể chấp nhận”.
Tương tự, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Phương Mai phân tích: “Hãy tưởng tượng đoạn đối thoại ấy trong một cuộc phỏng vấn xin việc thì mới thấy sự lố bịch của nó. Trên tư cách là người được phỏng vấn, bạn chắc cũng không thể cười nổi khi biết mình vì đẹp trai hay xinh gái mà được chọn.
Hẳn nhiên, đẹp có lợi thế. Nhưng điều đó chỉ nên là một suy nghĩ riêng tư hoặc định kiến vô thức. Một kẻ có trách nhiệm, tri thức, và sâu sắc sẽ luôn tự vấn bản thân, để định kiến đó không tạo bất công cho số đông người đời không được trời phú cho sắc đẹp.
Cuộc sống này đâu phải sàn diễn thời trang hay những cuộc thi hoa hậu nơi tiêu chí đánh giá công khai dựa trên sắc đẹp của phù du thịt da?
Những lời nhận xét dựa trên vẻ ngoài tạo ra cả hai hệ quả, tích cực và tiêu cực. Sắc đẹp càng được tôn vinh công khai thì thì sự xấu xí càng bị dè bỉu công khai. Ngày càng nhiều người trở thành nạn nhân của body shaming (nhận xét chê bai về cơ thể).
Không ai hoàn hảo cả. Đến Ngọc Trinh khi cong lưng cũng sẽ có mỡ bụng. Đến nam vương sáu múi rồi cũng sẽ có lúc già cả sáu múi chập lại làm một.
Xã hội sẽ ngày càng văn minh hơn khi ta có thể dần dần hạn chế những lời bình phẩm chú trọng vào ngoại hình và tập trung vào tinh chất cũng như năng lực của mỗi cá nhân - nhất là khi các cá nhân đó không chỉ đơn thuần là bạn bè gia đình, mà là những yếu nhân có vai trò lãnh đạo, chuyển biến xã hội, đối tác làm ăn, đồng nghiệp, và nhất là môi trường chuyên môn, công việc”.
