Ảnh: Cottonbro/Pexels.
Mỗi năm, các danh sách tác phẩm ăn khách đều có sự xuất hiện của hồi ký từ những người nổi tiếng và tác phẩm của các ngôi sao văn học thành danh từ lâu. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng không thiếu những câu chuyện bất ngờ, từ loạt truyện giả tưởng lãng mạn của Sarah J Maas, như A Court of Thorns and Roses (tạm dịch: Vụ án gai và hoa hồng) (2015), đến Lessons in Chemistry (2022) (tạm dịch: Bài học Hóa học) của Bonnie Garmus, kể về một nhà hóa học nữ ở Nam California, Mỹ những năm 1960. Dù phải đối mặt với sự kỳ thị, nhà khoa học này vẫn thành công rực rỡ trong một chương trình nấu ăn trên truyền hình.
Sự xuất hiện liên tục của các hiện tượng xuất bản
Cho đến nay, chưa thuật toán nào có thể giải thích hoặc dự đoán tác phẩm nào sẽ được độc giả ưa thích và lan tỏa mạnh mẽ, để từ đó trở thành một “hiện tượng xuất bản”. Năm 2023, một nhà leo núi trầm lặng, giáo viên kiêm nhà báo người Pháp, Cédric Sapin-Defour, bỗng nhiên trở thành tác giả ăn khách với cuốn Son odeur après la pluie (tạm dịch sang tiếng Anh là His smell after the rain). Được truyền cảm hứng từ nỗi buồn mất đi chú chó cùng leo núi Ubac, tác phẩm của Cédric thể hiện sâu sắc và dễ thương mối quan hệ gắn kết giữa những chú chó và con người.
Son odeur après la pluie đã trở thành một hiện tượng xuất bản năm 2023. Ảnh: Amazon.
Được phát hành vào ngày 29/3/2023 một cách rất lặng lẽ, cuốn Son odeur après la pluie đã giành được giải thưởng văn học Goncourt des animaux và bán được 160.000 bản chỉ trong vòng 8 tháng. Tác phẩm này ăn khách đến mức nhà xuất bản Stock đã phải tái bản 19 lần.
Cây viết Roy của tờ Financial Times không hề biết đến tác phẩm này thông qua báo chí hay khuyến nghị khi lướt trang Amazon. Thay vào đó, bà biết đến câu chuyện của Ubac và Cédric từ lời giới thiệu của một số người bạn ở châu Âu. Họ nhiệt tình giới thiệu một số trích đoạn họ yêu thích, chỉ dẫn đến hiệu sách gần nhất và có thể mua tặng tác phẩm đó cho những người thân thiết.
Theo Roy, sự yêu thích thực sự của độc giả đã giúp họ nhiệt tình quảng bá tác phẩm và đây chính là một sức mạnh rất mạnh mẽ trong ngành xuất bản đầy bất ổn hiện tại.
Chính các tác giả mới thành danh cũng hiểu rõ được điều này. Nhà văn người Ireland Claire Keegan gần đây được nhiều độc giả biết tới qua cuốn tiểu thuyết ngắn Small Things Like These, tác phẩm không chỉ lọt vào danh sách rút gọn của giải Booker và các giải thưởng khác mà còn được chuyển thể thành phim. Trong một buổi chia sẻ với báo giới, bà Claire nói: “Phần lớn doanh số bán hàng đều nhờ sự giới thiệu lẫn nhau của độc giả. Rất nhiều người đã mua cuốn sách này để tặng bạn bè và người thân vào dịp Giáng sinh”.
Độc giả cũng tự mình khám phá ra tác phẩm Harry Potter của JK Rowling và đưa loạt truyện này trở nên nổi tiếng như hiện nay. Hay chính người đọc cũng giúp cho những tác phẩm đầu tay như cuốn Remarkably Bright Creatures (2022), kể về một con bạch tuộc tên là Marcellus đã giúp một chàng trai trẻ đang gặp khó khăn tìm ra góc nhìn mới về cuộc sống, của tiểu thuyết gia Shelby Van Pelt trở thành cuốn sách ăn khách.
Hiệu ứng lâu dài từ sự ủng hộ của độc giả
Theo Giáo sư tiếng Anh Danielle Fuller tại Đại học Alberta, Canada, hầu hết độc giả cho rằng “danh sách bán chạy nhất” là một công cụ tiếp thị cho ngành xuất bản nên họ ưu tiên nhận chia sẻ từ cộng đồng người đọc như họ. Giữa nhiều lựa chọn trên thị trường hiện nay, họ tìm đến các diễn đàn, cả trực tuyến như Instagram, TikTok và trong cộng đồng lân cận, để nhận được các đề xuất đáng tin cậy.
Sự gợi ý từ cộng đồng độc giả vẫn là ưu tiên đối với công chúng. Ảnh: Insider.
Giáo sư Fuller đã viết trong cuốn sách Reading Bestsellers xuất bản năm 2023 của mình: “Quá nhiều thông điệp từ các danh sách ăn khách khiến độc giả bị nhiễu. Do đó, họ chọn tin tưởng vào đánh giá của những độc giả khác, đặc biệt nếu họ nhận được lời giới thiệu từ một người bạn”.
Trong ngành xuất bản, không phải tác phẩm nào cũng nhanh chóng trở nên ăn khách. Nhiều tác phẩm cần trải qua một khoảng thời gian mới nhận được sự ủng hộ của độc giả. Tuy nhiên, khi đã nhận được sự tin tưởng như vậy, hiệu ứng lan tỏa sẽ ngày càng vững chắc theo thời gian.
Vào năm 2013, nhà xuất bản Milkweed Editions đã xuất bản cuốn Braiding Sweetgrass, một tuyển tập các bài tiểu luận, của nhà thực vật học người Mỹ Robin Wall Kimmerer. Tác phẩm này có doanh số bán tương đối chậm vào thời kỳ đầu, nhưng sau đó lại trở thành một trong những cuốn sách bán chạy được nhiều người yêu thích.
Nhà xuất bản chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2020 rằng: “Tác phẩm này tìm thấy độc giả tương đối chậm nhưng cứ sau mỗi năm, doanh số bán sách lại tăng gấp đôi. Đây là một mức tăng ổn định và hiếm hoi. Cuốn sách được truyền tay nhau, gần như là một kiểu ghi nhận những giá trị chung. Tác giả Kimmerer cũng nhận được nhiều thư từ độc giả nhiều hơn”.
Có thể thấy các thuật toán được dùng trong ngành xuất bản hiện tại không phải luôn hiệu quả. Chúng luôn đề xuất các tác phẩm dựa trên sở thích ban đầu của người dùng và không thể gợi ý những nội dung mới. Theo cây viết Roy, độc giả thường xuyên bị ảnh hưởng bởi ý kiến của cộng đồng do đó, khi nghe ai đó chia sẻ sự thích thú về một cuốn sách, cảm giác này sẽ nhanh chóng lan tỏa và có tác động lâu dài.
Minh Hoa
